Brandveilig afval verwerken
In Nederland wordt per jaar zo’n 1800 kiloton afval gestort dat verwerkt (gesorteerd, vermalen, verbrand of gecomposteerd) moet worden. “In het proces van afvalverwerking is het risico op brand aanzienlijk. Dat blijkt ook uit het aantal (grote) branden dat zich jaarlijks voordoet bij afvalverwerkers. Het zijn er meer dan 50 en de schade is vaak groot: >1 miljoen. Als gevolg hiervan staan verzekeraars niet in de rij om de branche te verzekeren of ze dwingen je tot heel hoge eigen risico’s; van een ton tot een miljoen euro”, aldus Elias Nieuwenhuis van de Vereniging Afvalbedrijven.
Nieuwenhuis was een van de sprekers tijdens het seminar ‘Afvalverwerking anno 2016’, georganiseerd door en voor het Register Risicodeskundigen. Nieuwenhuis: “Het volledig voorkomen van branden bij een afvalverwerker is een illusie. Dat gaat nooit lukken. De afvalbranche dient desondanks al het mogelijke te doen. Broei in afvalbergen is een van de grootste risico’s. Het broeigevoelige afval moet zo snel mogelijk – bij voorkeur binnen een dag – worden verwerkt. Daarnaast moeten maatregelen worden getroffen om temperatuurstijgingen in het afval zo snel mogelijk te signaleren. Maar door de vele negatieve omstandigheden bij afvalbedrijven, zoals vocht, stof en de hoogte van de hallen, is dit niet eenvoudig.”
Sommige afvalverwerkers hebben hun brandrisico goed onder controle. Eén van deze bedrijven, het Nijmeegse ARN, is gastheer voor het seminar. Afvalverwerker ARN krijgt jaarlijks maar liefst 550.000 ton afval aangeleverd. Ongeveer de helft daarvan wordt verbrand in een van de twee ultramoderne verbrandingslijnen. Het overige afval wordt – al dan niet na bewerking bij ARN – elders gerecycled. ARN produceert met het verbrandingsproces stroom (die wordt geleverd aan het openbare net) en warmte voor twee grote woonwijken en de naastgelegen afvalzuivering. Relatief nieuw is dat ARN met het vergisten van GFT afval biogas opwerkt tot aardgaskwaliteit. Hierop rijden de regionale bussen.
Risicodenken bepaalt effectiviteit oplossing
Alleen wanneer je als afvalverwerker goed op de hoogte bent van je risico’s, kun je doeltreffende maatregelen treffen. ARN heeft de risicomomenten en -posities voor wat betreft brand goed in kaart gebracht. “Jaarlijks doen we een brede risico-inventarisatie. Daarin wordt het brandrisico, maar bijvoorbeeld ook het risico op negatieve publiciteit meegenomen”, vertelt Harrie Arends, directiesecretaris bij ARN. Op basis van de risico-inventarisaties hebben we niet alleen technische maatregelen, maar ook veel organisatorische maatregelen genomen.”
Tijdens het seminar bij ARN wordt snel duidelijk dat het risico op brand in het gehele proces van afvalverwerking aanwezig is. Zo kan afval gaan broeien, bijvoorbeeld in de hal waar vuilniswagens het huisafval storten, de bunker met de afvalopslag en op de afvaltransportbanden. Ook bij de shredderinstallatie die het afval kapot slaat bestaat een risico op brand en is er bovendien explosiegevaar. In de hal met de turbine (waar de warmte van de verbrandingsovens wordt omgezet in elektriciteit) kan brand ontstaan door oververhitting in de turbine zelf of door het lekken van olie. Vrijwel iedere afvalverwerker heeft met vergelijkbare risico’s en dezelfde negatieve omstandigheden te maken.
Technische maatregelen bij ARN
ARN zelf heeft een relatief nieuwe, gecertificeerde brandmeldinstallatie. De installatie is behoorlijk groot. Er zijn meer dan 1000 detectiepunten en 200 sturingen. Een belangrijk onderdeel van de installatie is het (gebruiksvriendelijke) managementsysteem. Erik Poulussen, Accountmanager bij Mactwin, licht toe: “Hiermee kan het gehele systeem vanuit één centraal punt worden bediend en beheerd. Als er een brandmelding is, dan kun je op een plattegrond exact zien welke melder geactiveerd is. Ook de brandweer krijgt de exacte locatie van de brandmelding door. Dit is waardevolle informatie om het juiste aanvalsplan te kunnen vaststellen. Daarnaast hebben we flitslichtgebieden ingericht waardoor zij ook visueel de locatie kunnen traceren.”
Om een brand snel te signaleren, werkt ARN met diverse detectoren. “Afhankelijk van het type brand, de aanwezige negatieve omstandigheden en het proces hebben we samen met ARN een geschikte detector gekozen (zie overzicht). Bij veel (risicovolle) processen zijn bovendien camera’s geplaatst waarvan de beelden binnenkomen in de control room van ARN. “Vanuit de control room worden op deze manier alle (brandgevoelige) processen bewaakt. Soms zijn de camera’s bovendien ondersteunend aan het proces. Zo gebruiken de kraanmachinisten camerabeelden om met grote grijpers afval in trechters die zich buiten het zicht van de machinist bevinden, te storten.“
Verder is een blusinstallatie van groot belang om een (beginnende) brand te blussen of verkleinen waardoor de schade beperkt kan worden. Poulussen: “Bij ARN is op veel plaatsen een sprinklerinstallatie in gebruik die wordt aangestuurd door de brandmeldinstallatie. In de turbinehal is gekozen voor een hogedruk watermistsysteem in de omkasting van de turbine en een schuimblussysteem in de hal. Bij een brandmelding worden bovendien de machines en de ventilatie gestopt en compartimenten automatisch afgesloten.” De genoemde maatregelen bij ARN werken naar volle tevredenheid. Dankzij het stabiele en betrouwbare detectiesysteem zijn al diverse branden voorkomen of in het beginstadium geblust.
Om de continuïteit van de getroffen maatregelen te garanderen, heeft Mactwin alle operators en het ondersteunend personeel van ARN opgeleid tot beheerders van de brandmeldinstallatie. “Ook verzorgen wij, samen met ARN medewerkers, een tweewekelijkse controle en jaarlijks voeren we preventief onderhoud uit conform de NEN 2654”, licht Poulussen toe.
Organisatorische maatregelen bij ARN
Sprekers en aanwezige risicodeskundigen benadrukken tot slot het belang van organisatorische maatregelen. Ook bij ARN zijn die goed vertegenwoordigd. Bart Wattenberg, veiligheidskundige bij ARN, vertelt dat er een streng veiligheidsprotocol is net als een uiterst professionele veiligheidsorganisatie die nauw samenwerkt met de brandweer. De contacten met de brandweer zijn meer dan goed. Zij kennen het bedrijf en het terrein goed (gebruiken het zelfs regelmatig voor hun eigen oefeningen) en weten dat ARN een moderne, betrouwbare brandmeldinstallatie heeft die ze bij een brand snel naar de juiste locatie leidt. Verder zijn er onderhoudsprotocollen voor de machines die ook strikt worden gevolgd, vinden er steekproefsgewijs controles plaats op de inname van afval en wordt het afval bij binnenkomst uit elkaar gehaald. Dit laatste om broei te voorkomen.